Opinie ekspertów

W USA najmniejszym zaufaniem cieszy się zawód sprzedawcy używanych samochodów. Nabywca może być wprowadzony w błąd co do wartości samochodu, o którym sprzedawca więcej wie niż nabywca i kupi przysłowiową „cytrynę” (ang. Lemon – samochód w złym stanie) zamiast „brzoskwinię” (ang. Peach – samochód w dobrym stanie).

Właśnie wskazanie, że modele ekonometryczne w praktyce często mają do czynienia nie z rynkiem gdzie sprzedawca i nabywca są obaj doskonale poinformowani o wartości towaru, lecz że występuje między nimi asymetria informacji i jaki to ma wpływ na rynek, zaowocowało 13-stronicową pracą “The Market for Lemons” G. A. Akerlofa. Autor napisał ją w pierwszym roku swojej pracy (jako asystent na uniwersytecie Berkeley w roku akademickim 1966/1967), a w 2021 roku (razem z A. Michaelem Spencem i Josephem Stiglitzem) został laureatem nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii.

Akerlof w swojej pracy powtórzył znane z końskiego targu pytanie – jeśli on chce mi sprzedać swojego (jak twierdzi) najlepszego konia to dlaczego to robi? Lub w transkrypcji współczesnej – dlaczego Niemiec płakał jak sprzedawał swój ukochany samochód – bo mu było go żal? A może ze śmiechu?

Czy są w Polsce ubezpieczenia oferowane bez oceny ryzyka z gwarancją objęcia każdego ochroną ubezpieczeniową?

Tak. Są to np. ubezpieczenia zdrowotne oferowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ). Jednak już ubezpieczenie wypadkowe (rentowe) bierze pod uwagę ryzyko różnicując składkę w zależności od branży.

Ustawodawca dla uniknięcia odmowy objęcia ochroną ubezpieczeniową reguluje sposób oceny ryzyka w ubezpieczeniach komercyjnych np. w polskim prawie zakazane jest różnicowanie składki ubezpieczeniowej ze względu na płeć oraz to, czy kobieta jest w ciąży czy nie.

W ubezpieczeniach grupowych spotykamy często łagodniejszą ocenę ryzyka. Jest ona zastępowana niekiedy:

• czasowymi włączeniami ochrony ubezpieczeniowej, np. dla urodzenia dziecka;
• wymogiem ubezpieczenia dostatecznie liczebnej grupy i odpowiedniej partycypacji, czyli odsetka potencjalnych ubezpieczonych, którzy zostają objęci ochroną ubezpieczeniową.

Jakkolwiek często nasi ubezpieczeni narzekają na konieczność wypełniania ankiet medycznych i zawodowych, pamiętajmy, że ma to na celu ukształtowanie stawki ubezpieczeniowej na poziomie akceptowalnym dla dużej grupy klientów.

Pamiętajmy również, że sens ubezpieczenia to solidarne pokrywanie świadczeń i kosztów przez ubezpieczonych a odpowiedzialną rolą zakładu ubezpieczeń jest sprawne i zgodne z przepisami zorganizowanie zbierania składek, ich inwestowanie i wypłata świadczeń.

W ostatnich latach pojawiły się publikacje odkrywające ten świat jakoby na nowo – cytowana jest książka „Why insurance works better with some adverse selection” autorstwa Guya Thomasa. Jednak z recenzji i streszczeń, do których miałem dostęp, widzę, że jest ona raczej adresowana do (świadomych) ustawodawców, których celem jest kształtowanie przepisów tak, by objąć ochroną możliwie szerokie grupy z minimalizacją wykluczenia ochrony zakładu ubezpieczeń. Swoje zasady oceny ryzyka dawno dostosowały do ograniczeń wynikających z przepisów prawa. Teza (znana mi z recenzji) mówiąca, że antyselekcja powiększa bazę klientów i w ten sposób działa na korzyść zakładu ubezpieczeń, jest moim zdaniem mocno teoretyczna poza przypadkiem, gdy w dużej grupie znaczna część osób możliwa do objęcia ochroną przystąpi do ubezpieczenia – ale to nic nowego.